Karbon Ayak İzi Nedir ve Nasıl Ölçülür?

Karbon Ayak İzi Nedir ve Nasıl Ölçülür?
Dünya genelinde, iklim değişikliği konusunda farkındalık arttıkça, bu konuda bir şeyler yapma arzumuzda artıyor. Birey olarak, böylesi büyük, küresel bir sorunu tersine çevirmeye nasıl yardımcı olabileceğimizi, günlük yaşamımızla kutup ayılarının hayatta kalması arasında nasıl bir bağ olduğunu anlamak herkese zor geliyor. Oysa her bireysel eylemin gezegeni etkileyen sonuçları vardır. Biliyoruz ki, yaşam tarzımız atmosfere zararlı gazlar salıyor ve hava ve iklim düzenlerini, bitki örtüsünü ve insan sağlığını bozarken dünyayı daha sıcak hale getiriyor. 

İşte, bireysel ve toplumsal eylemlerimizin iyi, kötü ve ölçülebilir etkilerine karbon ayak izi diyoruz. 

Karbon ayak izinin ne anlama geldiğini, bunu nasıl ölçebileceğinizi ve karbon emisyonlarının yaygın kaynaklarını aşağıda sizin için derledik.

Karbon Ayak İzi Nedir?
En basit tanımıyla “Karbon Ayak İzi” insanın yaşam tarzının atmosfere saldığı sera gazlarının toplam ölçüsüdür. 

İngiltere’de, Lancaster Üniversitesi profesörü ve Her Şeyin Karbon Ayak İzi kitabının yazarı Mike Berners-Lee'ye göre, “Karbon ayak izi, bir ürünün üretilmesi veya bir etkinliğin gerçekleşmesiyle ortaya çıkan tüm sera gazı emisyonlarının toplamıdır.’’ 

Kısacası, evlerimizde tükettiğimiz enerji kaynaklarından, ulaşım, gıda ve mutfak gereçlerinden giysilerimize, arabalarımızdan televizyon setlerine kadar satın aldığımız ürünlerin ortaya serdiği sera gazı etkisi, karbon ayak izimizi oluşturmakta. Bir kişinin karbon ayak izi, satın aldığı ve kullandığı ürünlerin, üstlendiği faaliyetlerin vb. toplamıdır, diyebiliriz. 

Örneğin; düzenli olarak dana eti tüketen bir kişi, vegan beslenen komşusundan daha büyük bir yiyecek ayak izine sahip olacaktır. Ancak et yiyen kişi yakındaki ofisine bisikletle gidiyorsa, her gün arabayla işe giden komşunun toplam karbon ayak izi ondan daha büyük olabilir. 

Berners-Lee kitabında ortalama bir dünya vatandaşının yılda 7 ton karbondioksit salınımına eşdeğer bir karbon ayak izine sahip olduğunu yazıyor. Ancak bireylerin karbon ayak izinin büyüklüğü geliriyle birlikte artma eğilimindedir. Örneğin bu rakam ortalama bir İngiliz için yaklaşık 13 ton iken, Amerika Birleşik Devletleri'nde kişi başına yaklaşık 21 tondur. Kısacası, ortalama bir Amerikalı, bir Nijeryalı’nın yıllık ayak izini sadece birkaç günde üretmekte.

Karbon Ayak İzi Nasıl Hesaplanır?
Karbon ayak izini hesaplamak aslında hiç de kolay değil. Berners-Lee buna “temel ama imkansız” ölçüm diyor. Örneğin, ticari bir Havayolu şirketinin uçuşuna binmenin kişisel karbon maliyetini düşünün. Bir yandan, hesaplama basittir: Bir uçağın ne kadar yakıt yaktığını ve uçuş sırasında ne kadar sera gazı yaydığını ölçer ve yolcu sayısına böleriz. Ancak, birinci sınıf yolcuların kapladığı alan daha büyüktür ve uçağın ne kadar kargo taşıdığını da hesaba katmanız gerekir. Karbon ayak izini hesaplamadaki bu karmaşıklık sistem sebebiyle Berners-Lee, bu gibi durumlarda “tamamen doğru hesaplamanın asla mümkün olmadığını” kabul ediyor. Ancak iyi haber şu; karbon ayak izinin ne olduğu hakkında geniş bir fikre sahip olmak, yani farkındalık- karbon ayak izini azaltmak için yeterli!

Basit Anlatımla Karbon Ayak İzi
Yediğiniz bir meyve, büyük olasılıkla yerel meyve satıcınıza bir kamyonla taşındığından, her yiyecek maddesi bir karbon ayak izi üretir. Yemek pişirmek, bir ev tipi sera gazı emisyonu kaynağı olan gaz gerektirir. Kapınıza teslim edilen çevre dostu bir ürün mü satın aldınız? Ürün muhtemelen yakıtla çalışan bir araçla evinize taşınır. Dolayısıyla günümüzde karbon ayak izini yok etmek neredeyse imkansız!

Peki, Karbon Ayak İzinizi Nasıl Azaltırsınız?
Önümüzdeki birkaç yıl, iklim değişikliğine karşı mücadelemizde belirleyici olan karbon ayak izimizi azaltma becerimiz olacaktır, gibi gözükmekte. Karbon ayak izinizi azaltmanıza yardımcı olacak bazı ipuçları:

• Yerel ürünler tercih edin.
• Toplu taşıma, bisiklet veya yaya gibi sürdürülebilir ulaşım araçlarını kullanın ve çevre dostu araçlar satın alın.
• Enerji tasarruflu cihazlar satın alın.
• Farkındalık yaratmak için etrafınızdakilere karbon ayak izini azaltmanın önemini anlatın.
• İsrafı azaltın: Ambalajınızı yeniden kullanın, geri dönüştürün ve bu mümkün değilse uygun geri dönüşüm konteynerlarına atın.

Küresel Ölçekte Karbon Ayak İzimizi Nasıl Azaltırız?
Dünya ekonomik sistemi fosil yakıt üretimine bağımlı olduğu sürece küresel ölçekte karbon ayak izini azaltmak pek de mümkün gözükmüyor. Bu noktada, fosil yakıtlar yerine ülkelerin temiz enerjiye yatırım yapması ve yeşil enerjiyi teşvik etmesi iklim krizine karşı bireysel savaşların çoğundan daha büyük bir etki yaratma potansiyeline sahip. 

Sözün özü, geleceğimiz yeşil enerjiye bağlı!