Su Ayak İzi Nedir?
Su ayak izi, işlenerek tüketilen suyun niteliğini ve niceliğini ifade eden bir terim. Günümüzde, bir ürün / hizmetin üretiminde büyük ölçeklerde kullanılan su ayak izi hesaplanabiliyor. Kısacası, su ayak izi, işlenerek tüketilen suyun niteliğini ve niceliğini ifade eden bir terim. Günümüzde, bir ürün / hizmetin üretiminde büyük ölçeklerde kullanılan su ayak izi hesaplanabiliyor. Keza, bir insanın günlük yaşantısında kullandığı küçük ölçekteki su ayak izi de hesaplanabiliyor. Su ayak izi hesaplama işlemiyle, kaç metreküp temiz suyun boşa harcandığını ölçebildiğimiz gibi, aynı işlemi su tasarrufu yaparsak ne kadara mal ettiğimizi de hesaplayabiliyoruz. Üstelik suyun türüne göre sınıflandırma yapıp, tüketim esnasında harcanan suyun niteliğini düzeltmek de mümkün.
2002 yılında UNESCO-IHE’de, Arjen Hoekstra tarafından kavramlaştırılan “su ayak izi”, toplumda kullanılan her tür mal ve hizmetleri üretmek için harcanan su miktarına denir. Bebek eşyaları yapımından, arabamıza koyduğumuz yakıta, giydiğimiz kıyafete, ayakkabı üretimine kadar neredeyse her sektörde kullanılan ve tüketici olarak dolaylı ya da dolaysız tükettiğimiz su miktarını ifade eder.
Su ayak izi;
1- Hizmet / Ürün, (Bir malın üretimi sürecinde tüketilen ve kirletilen su miktarı)
2- İşletmeler /Kurumlar, (Bir işletmenin genel olarak tükettiği toplam suyun ölçümü)
3- Ülke çapında (Yaşanan coğrafyada mal ve hizmet üretmek için kullanılan yerel su kaynakları)
4- Birey ölçeğinde (günlük hayatta tükettiğimiz su miktar) hesaplanabilir.
“Su ayak izi” bileşenlerini üç farklı kategoride ele alabiliriz;
1- Mavi Su Ayak İzi: Adından da anlaşılacağı gibi, yüzey ve yeraltı kaynaklarından elde edilen sulardır. “Mavi su ayak izi” sanayide, teknolojide, tarımda üretim için kullanılan yer altı ve yüzey sularının hacmini belirtir.
2- Yeşil Su Ayak İzi, doğal yağmur suyunun kullanım hacmini, yağış miktarları göz önüne alınarak tükettiğiniz suyun yüzde kaçının yağmur suyu kaynaklı olduğunu ifade eder.
3- ‘Gri Su Ayak İzi’ ise, bir ürünün ya da hizmetin üretiminde ortaya çıkan su kirliliğini belirleyen değerdir. Günlük aktivitelerde bir bireyin, ya da bir üretimin, neden olduğu su kirliliği olarak da düşünebiliriz. Gri su ayak izi, sadece atık- kirli su değildir. Gri su ayak izi, ortaya çıkan kirliliğin etkisini azaltmak için harcanan temiz su olarak da tanımlanır.
Su ayak izimizi bilmek neye yarar? Öncelikle, sınırlı tatlı su kaynaklarımızın hangi amaçlarla tüketildiğini ve kirlendiğini anlayıp düzeltmeye yarar. Dahası, sorduğumuz bu sorular toplumsal bilincin gelişmesine ön ayak olur.
1. Bireysel su ayak izimi azaltmak, doğayı korumak, su tüketimini doğru yönetmek için ne yapabilir miyim?
2. Su kaynaklarını koruyan yasal düzenlemeler işliyor mu?
3. Gıda veya enerji kaynaklarımız güvende mi yoksa bilinçsizce mi tüketilmekte?
4. Çalıştığım şirketin / kurumun operasyonlarında ya da tedarik zincirinde su kullanım hataları nerede?
Doğrudan ya da dolaylı kullanılan su miktarları “su ayak iziyle” ölçümleriyle belirlenebilmekte. Su ayak izi, üretimde ton başına, tarımda hektar başına, bazı sektörlerde metreküp cinsinden ölçülmekte. Tedarik zincirinden son kullanıcıya kadar tüm üretim / tüketim döngüsü boyunca harcanan- kirlenen- boşa giden su ölçülebildiğine göre, tasarruf etmek de mümkündür. Bireysel, toplumsal, ulusal veya tüm insanlık tarafından tüketilen tüm mal ve hizmetleri üretmek için gereken su miktarını ölçmek ve düzenlemek olası.
İnsan nüfusu hızla, katlanarak artmakta. Oysa Birleşmiş Milletler, su kullanımının nüfus artışının iki katı oranında arttığı olgusuyla bizleri uyarıyor. Su kullanımındaki baş döndürücü eğilim tersine çevrilmez ise, 2025 yılından itibaren gezegen nüfusunun üçte ikisi “su stresi” ile yüzleşecek. Su kıtlığı ve su kirliliğine karşı mücadele, ancak toplumsal tüm paydaşlarca ortaklaşa yürütülecek bir “su yönetimi- tasarrufu” ile mümkün.
Dolaylı ve doğrudan olmak üzere ikiye ayrılan su ayak izinin hesaplanması metreküp cinsinden tüketilen su harcamasını ortaya çıkarır. Günümüzde, “Su Ayak İzi Testi” ile bireysel – ailesel tüketim hesabı kolayca yapılmakta. Bireysel / evsel su tüketimi hesabınızı yaparken tüketim, gıda ve tüm harcamalara dair başlıca bilgileri göz önüne almalısınız. İkamet edilen evdeki kişi sayısı, aylık içme suyu tüketimi, aylık kırmızı et yeme sıklığı, çay – kahve içme miktarı, evinizdeki evcil hayvanlar, kullandığınız aracı ayda kaç kez yıkattığınız, çamaşır yıkama sıklığı, hatta yaşadığınız şehirdeki su tüketimimi ortalaması da ele alındığında, evsel su ayak izi belirlenebilir.
Dolaylı su tüketimi yani satın aldığınız her ürün/hizmet üretiminde de su harcandığı kullanıldığı için bu ürünler, örneğin kozmetik alışverişinden giyime, yakıt kullanımına kadar farklı birçok parametre su ayak izi hesaplamalarına dahil edilir.
İşletme ve kurumlar için parametreler ve hesaplama yöntemleri daha karmaşıktır. Üretim sürecindeki faaliyetler, ham madde ve hizmet tedarik sürecindeki farklı bileşenler değerlendirilir.
Bireysel- evsel su ayak izinizi azaltmak için su tasarrufu yapmanıza yarayacak birkaç basit önerimiz var;
1. Boşa musluk açık bırakmayın. Örneğin diş fırçalarken, tıraş olurken suyu kapatın.
2. Bulaşıkları makineye koymadan önce sudan geçirmeyin.
3. Evdeki muslukları tamir ettirin, su tesisatını yenileyin.
4. Duş süresini kısaltın.
5. Tekstil ve gıda harcamalarını azaltın.
6. Çamaşır temizliğinde makinede ön yıkama programını kullanmayın. Unutmayın ki bir çamaşır makinesi yaklaşık 176 litre su harcamakta. Makinenizi haftada bir kez az çalıştırdığınızda yılda 10 ton suyu kurtarabilirsiniz.
7. Araba yıkama sayısını düşürün.
8. Doğalgaz, elektrik gibi diğer kaynakların tüketimini de azaltmaya özen gösterin.
9. Su kirliliğine neden olan eylemlerden kaçının, örneğin fazla deterjan ve kimyasal kullanmak gibi.
Varlığımızın sebebi su. Su hayattır, derler, doğru. İçtiğimiz her damla yaşam için olmazsa olmaz. Bilim insanlarına göre, bir insan en fazla 7 gün susuz hayatta kalabiliyor. Yediğimiz her gıda, hatta üretilen her mal su ve suyun işlenişi ile ortaya çıkmakta. Herhangi bir sektörde, ürün üretimi, atık yönetimi gibi süreçlerde su hayati öneme sahip. Giydiğimiz kazaktan, kullandığımız ev aletlerinin parçalarına kadar… tarımda, teknolojide, sanayide su vazgeçilmez bir olgu.Su kaynaklarımızı korumak, var olan suyumuzu tasarruflu kullanmak ve iklim krizi ile başa çıkabilmek için ‘su ayak izi’ terimi giderek önemini artıracak.