Sürdürülebilir Turizm Nedir?

Turizm, dünyanın farklı bölgelerini keşfetmemize, farklı yaşam alanlarından insanlarla tanışmamıza ve yeni etkinlikler deneyimlememize olanak tanıyan küresel kültürümüzün büyük bir parçasıdır. Turizm, hem gezginlere hem yerel topluluklara pek çok fayda sağlar. Ancak sektör hızla değişiyor. Yıllar geçtikçe, iklim değişikliği tehdidinin ve onu tırmandırmadaki rolümüzün giderek daha fazla farkına varıyoruz. Modadan çimentoya, yayıncılıktan sanayiye tüm sektörler, dünya üzerindeki negatif etkilerini azaltmanın yollarını düşünüyor. Elbette turizm sektörü de bu konuda payına düşen farkındalığı yaşamaya başladı.

Nature Climate Change tarafından 2018'de yayınlanan bir araştırma, turizmin küresel sera gazı emisyonlarının %8'ini oluşturduğunu ortaya koydu. İşte bu sebeple, turizm sektörü daha sürdürülebilir bir modele geçmesi gerektiğinin farkına vardı, diyebiliriz.

Aşağıdaki yazımızda, sürdürülebilir turizm ve eko turizmin tanımlarını inceleyeceğiz, turizm endüstrisinin artılarını ve eksilerini tartışacağız ve sürdürülebilir turizmin mevcut zorluklarımıza nasıl bir çözüm sunabileceğini keşfedeceğiz.

Sürdürülebilir Turizmin Tanımı Nedir?
Sürdürülebilir Turizm, turizm endüstrisindeki sürdürülebilir uygulamaları ifade eder. Turizmin olumsuz yönlerini en aza indirmeyi ve olumlu olguları en üst düzeye çıkarmayı amaçlar.

• Olumsuz etkiler; ekonomik sızıntı, doğal çevreye verilen zarar, vb.  
• Olumlu etkileri ise; istihdam, kültürel mirasın ve doğal yaşamın korunması, peyzaj restorasyonu, vb.

Sürdürülebilir Turizm; BM Çevre Programı ve BM Dünya Turizm Örgütü tarafından “ziyaretçilerin, endüstrinin, çevrenin ve ev sahibi toplulukların ihtiyaçlarını ele alan, mevcut ve gelecekteki ekonomik, sosyal ve çevresel etkilerini tam olarak dikkate alan turizm” olarak tanımlanır. 

Sürdürülebilir Turizm Nasıl Yapılır?

Doğası gereği turizm, dünyamızda değerli olan şeylere odaklanır: muhteşem manzaralar, vahşi yaşam, tarih, kültür ve insanlar. Turizm, kaliteli işler, girişim fırsatları ve koruma için fon sağlayarak yerel ekonomide büyüme için bir katalizör olabilir. Ancak iyi yönetilmezse, turizmin yerel topluluklar ve çevreler üzerinde olumsuz etkileri olabilir ve yerel sakinler için uzun vadeli sorunlar yaratarak sonuçta destinasyonda turizmin azalmasına neden olabilir.

Sürdürülebilir turizmin ana sorumlulukları şunları içerir:

1. Çevreyi, doğal kaynakları ve vahşi yaşamı korumak,
2. Turistik destinasyonlarda yaşayan topluluklar için sosyo-ekonomik faydalar sağlamak,
3. Kültürel mirası korumak ve otantik turist deneyimleri yaratmak,
4. Turistleri ve yerel toplulukları karşılıklı yarar için bir araya getirmek,
5. Kapsayıcı ve erişilebilir turizm fırsatları yaratmak.

Bu nedenle, sürdürülebilir turizm için yapılması gerekenler aşağıdaki gibidir:

1) Temel ekolojik süreçleri, doğal mirası ve bio-çeşitliliği korumaya yardımcı olmak, turizm gelişiminde kilit bir unsur oluşturan çevresel kaynakların optimal kullanımını sağlamak. 
2) Ev sahibi toplulukların sosyo-kültürel özgünlüğüne saygı duymak, yerleşik ve yaşayan kültürel miraslarını ve geleneksel değerlerini korumak ve kültürler arası anlayış ve hoşgörüye katkıda bulunmak.
3) İstikrarlı istihdam ve gelir getirici fırsatlar ve ev sahibi topluluklara… tüm paydaşlara adil bir şekilde dağıtılan sosyo-ekonomik faydalar sağlamak ve yoksulluğun azaltılmasına katkıda bulunarak, uygulanabilir, uzun vadeli ekonomik operasyonlar gerçekleştirmek.

Sürdürülebilir turizm geniş katılım, fikir birliği ve güçlü siyasi liderliği gerektirir.  

Ekoturizm ve Sürdürülebilir Turizm Arasındaki Fark Nedir?
Ekoturizm ve sürdürülebilir turizm terimlerinin birbirinin yerine kullanıldığını duymuş olabilirsiniz ancak ikisi arasında belirgin bir fark vardır. 

Sürdürülebilir turizm, destinasyonlar ve toplulukları için minimum etki ve olumlu faydalarla seyahat fırsatları yaratmakla ilgiliyken, ekoturizm daha çok turistleri doğa ve çevre hakkında eğitmeye ve gezginleri koruma ve kültürel faaliyetlere katılmaya odaklıdır. 

Sorumlu Seyahat Ne Demektir?
Sorumlu Seyahat, sürdürülebilir turizm uygulamalarına göre seçim yapmak isteyen bireysel turistlerin davranışlarını ifade eder. Bu davranışlar genellikle bir turizm destinasyonunu ziyaret ederken olumsuz etkileri en aza indirme ve olumlu etkileri en üst düzeye çıkarmaya odaklıdır.

Sürdürülebilir Turizm Hedefleri Nelerdir?
Sürdürülebilir turizm için 2005 yılında Dünya Turizm Örgütü ve Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından belirlenen on iki ana hedef aşağıdaki gibidir:

1. Ekonomik Canlılık: Turizm destinasyonlarının ve işletmelerinin sürdürülebilirliğini ve rekabet edebilirliğini sağlamak, böylece uzun vadede gelişmeye ve fayda sağlamaya devam edebilmeleri.
2. Yerel Refah: Yerel olarak tutulan ziyaretçi harcamalarının oranı da dahil olmak üzere, turizmin ev sahibi destinasyonun ekonomik refahına katkısını en üst düzeye çıkarmak.
3. İstihdam Kalitesi: Ücret düzeyi, hizmet koşulları ve cinsiyet, ırk, engellilik veya başka şekillerde ayrım gözetmeksizin herkese erişilebilirlik ve yerel işverenlerin sayısını ve kalitesini güçlendirmek.
4. Sosyal Eşitlik: Yoksullara sunulan fırsatların, gelirlerin ve hizmetlerin iyileştirilmesi de dahil olmak üzere, turizmden elde edilen ekonomik ve sosyal faydaların alıcı topluluk genelinde yaygın ve adil bir şekilde dağıtılmasını sağlamak.
5. Ziyaretçiye Karşı Sorumlulukları Yerine Getirme: Cinsiyet, ırk, engellilik veya başka bir ayrım gözetmeksizin herkese açık, güvenli, tatmin edici bir deneyim sağlamak.
6. Yerel Kontrol: Diğer paydaşlarla istişare ederek, kendi bölgelerinde turizmin yönetimi ve gelecekteki gelişimi hakkında planlama ve karar verme süreçlerinde yerel toplulukları dahil etmek ve güçlendirmek.
7. Topluluk Refahı: Sosyal yapılar ve kaynaklara, olanaklara ve yaşam destek sistemlerine erişim dahil olmak üzere yerel topluluklarda yaşam kalitesini korumak ve güçlendirmek, her türlü sosyal bozulma veya sömürüden kaçınmak.
8. Kültürel Zenginlik: Ev sahibi toplulukların tarihi mirasına, otantik kültürüne, geleneklerine ve farklılığına saygı duymak ve bunları geliştirmek.
9. Fiziksel Bütünlük: Hem kentsel hem de kırsal peyzajların kalitesini korumak ve geliştirmek ve çevrenin fiziki ve görsel bozulmasını önlemek.
10. Biyolojik Çeşitlilik: Doğal alanların, habitatların ve yaban hayatın korunmasını desteklemek ve bunlara verilen zararı en aza indirmek.
11. Kaynak Verimliliği: Turizm tesis ve hizmetlerinin geliştirilmesi ve işletilmesinde kıt ve yenilenemeyen kaynakların kullanımını en aza indirmek.
12. Çevresel Saflık: Turizm işletmeleri ve ziyaretçiler tarafından hava, su ve toprak kirliliğini ve atık oluşumunu en aza indirmek.

Turizmin Etkileri Nelerdir?

1. Çevresel etkiler 
Hem doğal hem de insan yapımı çevrenin kalitesi turizm için esastır. Ancak turizmin çevre ile ilişkisi karmaşıktır. Olumsuz çevresel etkileri olabilecek birçok faaliyeti içerir. Bu etkilerin çoğu, yollar ve havaalanları gibi genel altyapıların ve tatil köyleri, oteller, restoranlar, mağazalar, golf sahaları ve marinalar dahil olmak üzere turizm tesislerinin inşasıyla bağlantılıdır. Turizm gelişiminin olumsuz etkileri, bağlı olduğu çevresel kaynakları kademeli olarak yok edebilir. Turizm gelişimi bir alan üzerinde muazzam bir baskı oluşturabilir ve toprak erozyonu, artan kirlilik, denize deşarj, doğal yaşam alanı kaybı, nesli tükenmekte olan türler üzerinde artan baskı ve orman yangınlarına karşı artan hassasiyet gibi etkilere yol açabilir. Genellikle su kaynakları üzerinde baskı oluşturur ve yerel nüfusu kritik kaynakların kullanımı için rekabet etmeye zorlayabilir.

Öte yandan turizm, çevrenin korunmasına ve korunmasına katkıda bulunarak çevre üzerinde faydalı etkiler yaratma potansiyeline sahiptir. Turizm, doğal alanların korunmasını finanse etmeli ve çevresel değerlerin farkındalığını artırmanın bir yolu olarak hizmet etmelidir.

2. Sosyo-Kültürel Etkiler
Sosyo- kültürel etkiler, turizmin sebep olduğu değer sistemlerinde bozulma ve insan davranışlarında değişiklikler meydana getirdiğinde ve dolayısıyla yerli kimliği tehdit ettiğinde ortaya çıkar. Bazı toplumlarda turizm, aile ilişkilerinde, kolektif geleneksel yaşam tarzlarında, törenlerde ve ahlakta sıklıkla değişiklikler meydana getirir. Ancak turizm, barış için destekleyici bir güç olarak hizmet edebileceğinden, kültürel geleneklerle gurur duymaya yardımcı olabileceğinden ve yerel işler yaratarak kentsel yeniden yerleşimden kaçınmaya yardımcı olabileceğinden olumlu etkiler de yaratabilir. Farklı kültürler bir araya geldiğinde sıklıkla olduğu gibi, sosyo-kültürel etkiler belirsizdir. Dikkatle ölçümlenmesi ve izlenmesi gerekir.

3. Turizmin Ekonomik Etkileri 
Turizm endüstrisi hem ev sahibi ülkelere hem de turistlerin anavatanlarına önemli ekonomik faydalar sağlar. Özellikle gelişmekte olan ülkelerin kendilerini bir turizm destinasyonu olarak tanıtmasının temel motivasyonlarından biri, beklenen ekonomik iyileşmedir.

Sürdürülebilir Turizmi Nasıl Ölçebiliriz? 
Sürdürülebilir turizmin birçok olumlu hedefi olsa da, işletmenin sürdürülebilirliğe yönelik ilerlemesini sağlayan somut bir ölçüm sistemi olmalıdır. Sonuçları ve ilerlemeyi ölçmek için kıyaslamalar kullanılır. Kıyaslama, “bir işletmenin belirli bir alandaki (su tüketimi gibi) performansının benzer bir işletmeninkiyle karşılaştırılmasıdır.”  Kıyaslama, bir işletmenin faaliyetlerini rakiplerininkiyle aynı perspektife sokmakla kalmaz, aynı zamanda birçok olumlu dahili iyileştirmeye de katkıda bulunur.
Örneğin, turizm sektöründe yaygın olarak kullanılan ölçütler şunlardır:

• Hizmet verilen alanın metrekaresi başına kilovat saat (kWh) cinsinden elektrik ve enerji tüketimi, 
• Misafir başına gecelik litre veya metreküp, (m 3 ) olarak tatlı su tüketimi,
• Atık üretimi (misafir başına gecelik kg ve/veya misafir başına gecelik litre)

Bu kıyaslama kategorileri ile turizm endüstrisinde sürdürülebilirliği sağlamak sadece retorik bir hedef değildir; somuttur, günlük performanslarını iyileştirmeye çalışan işletmelere ölçülebilir faydalar ve potansiyel ekonomik tasarruflar sağlar.  

İşletmeler, faaliyetleri kıyaslamaya başlayarak, aynı anda dahili iyileştirmelerin somut ve ekonomik faydalarını elde edebilirler.

Sürdürülebilir Turizm Neden Önemlidir?
Turizm büyük ölçekli ekonomik olumlu sonuçlara sahiptir ve dünyanın en önemli istihdam kaynaklarından biridir. Ancak turizm, çok sayıda paydaşı kapsayan ve önemli miktarda kaynak gerektiren çok karmaşık bir endüstridir. Bu nedenle, faaliyetlerin yönetilme şekline göre turizmin çok zıt etkileri olabilir. İyi yönetilen turizm, destinasyonun sosyo-kültürel, ekonomik, çevresel ve politik gelişiminde olumlu bir rol oynayabilir ve bu nedenle birçok ülke ve topluluk için önemli bir gelişme fırsatı sunar. Aksine, kontrolsüz turizm gelişimi, doğal kaynaklar, tüketim kalıpları, kirlilik ve sosyal sistemler üzerinde çok zarar verici etkilere yol açabilir. Sürdürülebilir planlama ve yönetim ihtiyacı, endüstrinin bir bütün olarak hayatta kalması için zorunludur.

​